Κυλιάρης

Ο ποταμός Κυλιάρης ξεκινάει κοντά στο χωριό Στύλος Αποκόρωνα και εκβάλλει στην παραλία της Κυανής Ακτής, κοντά στις Καλύβες. Το μήκος του είναι 5km και αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο ποταμό σε ροή νερού στην Κρήτη. Κατά την αρχαιότητα ο ποταμός ονομαζόταν Πυκνός επειδή στις όχθες του είχε πυκνούς θάμνους και δέντρα. Τα ύδατα του ποταμού προέρχονται από του Βαρσάμου την Κορφή (υψόμετρο 1389m) και τη Μαύρη (2069m) των Λευκών Ορέων. Ο Κυλιάρης έχει και 4 παραπόταμους, κάνοντας το συνολικό του δίκτυο να έχει μήκος 36km. Οι παραπόταμοι του είναι ο Κεραμιώτης και η Αναβρετή (στερεύουν το καλοκαίρι), ο Μυλαύλακας και ο Μανταμάς (έχουν νερό όλο το χρόνο). Στην πορεία του ο ποταμός συναντούσε 3 νερόμυλους (στο Στύλο, στους Αρμένους και στις Καλύβες) κι ένα μύλο στο Νιο Χωριό ο οποίος όμως λειτουργούσε με άλογα. 

Για τον ποταμό Κοιλιάρη ο Μπουντελμόντι σημειώνει ότι κατεβαίνει από τα Λευκά όρη μέσα από υπόγειες κοιλότητες και ξαναβγαίνει πολύ κρύος, από πολλά ανοίγματα του εδάφους, κοντα σε ένα χωρίο που λέγεται Στύλος. Γίνεται πολύ γρήγορα ένα ποτάμι αδιάβατο . Σημειώνει ακόμα ότι λίγο πιο μακριά βρίσκεται ένα ακόμα ποτάμι, το Λικαρδιό [Λιτσάρδα], το οποίο πηγαζι από τις ίδιες πηγες. Πηγάζει από τρεις φυσικές πηγές και ύστερα από μια σύντομη διαδρομή ρίχνεται ορμητικά στη θάλασσα.

Σύμφωνα με την καταγραφή του Μπασιλικάτα, ο ποταμός Κυλιάρης (Κοιλιάρης), πηγάζει από τον οικισμό Στύλος και απέχει από το φρούσιο του Αποκώρωνα 1,5 μίλι. Κινεί μύλους, εχει συνεχή ροή, αφθονότατο και άριστο νερό.

Στον ποταμό αναφέρεται και ο Sieber το 1817.

Στέργιος Σπανάκης, Έκθεση Franzesco Basilicata 1630 Μνημεία Κρητικής Ιστορίας V, Ηράκλειο 1690, σελ. 36-37.

Buodelmonti, Cristoforo, Ενας γύρος της Κρήτης στα 1415: Χριστοφόρου Μπουοντελμόντι: Περιγραφή της νήσου Κρήτης. (μτφρ.-εισαγωγή Μάρθα Αποσκίτη, πρόλογος Στυλιανός Αλεξίου), Ηράκλειο, Σύλλογος Πολιτιστικής Αναπτύξεως Ηρακλείου, 1983, σελ. 37.

F.W. Sieber, Ταξιδεύοντας στη νήσο Κρήτη το 1817, μτφρ. Δ. Μούστρη, Ιστορητής, Αθήνα 1994, σελ. 122.