Κλαδισός

Η διαχείριση των νερών του Κλαδισού είχε απασχολήσει τις Βενετικές Αρχές κατά την οργάνωση του εποικισμού του δυτικού άκρου της Κρήτης. Στο έγγραφο της παραχώρησης Χανίων (Consessio Chanee), το 1252, υπάρχει ιδιαίτερη μέριμνα για την κατανομή της περιοχής δυτικά των Χανίων, την οποία διασχίζει ο ποταμός Κλαδισός, λόγω του εύφορου εδάφους και της γειτνίασης με την πόλη. Στο έγγραφο της παραχώρησης ορίζεται πως σε αυτή την περιοχή όλα τα νερά, οι πέτρες και τα ξύλα θα παραμείνουν κοινά προς εκμετάλλευση μεταξύ των κατόχων γης και του δημοσίου. Μερικούς μήνες αργότερα, με διαταγή του νέου συμβούλου Κρήτης και ρέκτορα Χανίων, Ιάκωβο Faletro, διευκρινίζεται ότι όλες οι κρήνες πρέπει να μείνουν προσβάσιμες, ώστε ο καθένας να μπορεί να προμηθεύεται νερό είτε για να πίνει είτε για να το χρησιμοποιεί στο σπίτι του. (Γάσπαρης 2008, σ.34-35).

Σε άλλο έγγραφο του 1352 σημειώνεται πως το κράτος είχε νοικιάσει στο Λεονάρδο Dandolo γη κοντά στον ποταμό Κλαδισό. Οι καλλιεργητές της όμως αντιμετώπιζαν σοβαρή έλλειψη νερών, γιατί άλλοι καλλιεργητές της οικογένειας Zangarolo κατακρατούσαν το νερό για τη γη τους κοντά στον ποταμό κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Την επίλυση της υπόθεσης ανέλαβε τελικά ο ρέκτορας Χανίων, ο οποίος κάλεσε τους ενδιαφερομένους να εξετάσουν μαζί το πρόβλημα. (Γάσπαρης 1997, σ.108).

Ο Φλωρεντινός μοναχός Κριστόφορο Μπουοντελμόντι (ιτ. Cristoforo Buondelmonti, 1386 - περ. 1430) έκανε τον περίπλου της Κρήτης στις αρχές του 15ου αιώνα, παρέχει μεταξύ άλλων και πληροφορίες για τους ποταμούς του νησιού. Σχετικά με τον ποταμό Κλαδισό παραθέτει τα λόγια ενός γέρου (σελ-35-36) “Είναι τα Λευκά όρη [..] όλο το χρόνο είναι σκεπασμένα με χιόνια. Από εκεί πηγάζει ο Κλαδισός ποταμός. Περνά σπηλαιώδεις κοιλότητες και κατεβαίνοντας από κρημνώδη ύψη φθάνει σε αυτή την τόσο εύφορη πεδιάδα. Εδώ οι κάτοικοι χωρίζουν το ρεύμα του ποταμού σε πολύ μεγάλο αριθμό αρδευτικών καναλιών και παράγουν διάφορες τροφές και κυρίως άφθονα λαχανικά. Κοίταξε προς τα δυτικά, αυτά τα αμέτρητα περιβόλια με νεραντζιές και κιτριές και άλλα καρποφόρα δέντρα σε όλη την έκταση της πεδιάδας. Στα ανατολικά, μπορείς να απαριθμήσεις αμπελώνες που δίνουν ένα φημισμένο κοκκινωπό κρασί και χωράφια σπαρμένα πολύ προσοδοφόρα.Υπάρχει εξαιρετικό ψάρι. Στα νότια, στο μικρό έλος της Αγιάς πιάνομε υδρόβια πουλιά [αγριόπαπιες]

Σύμφωνα με την καταγραφή του Μπασιλικάτα, ο ποταμός Κλαδισός βρίσκεται ενάμισι μίλι δυτικά της πόλης των Χανίων, έχει καλό νερό και συνεχή ροή, "acqua buona et continua". (Σπανάκης 1960, σ. 37)

Buondelmonti, Cristoforo, Περιγραφή της νήσου Κρήτης : Ένας γύρος της Κρήτης στα 1415, μτφ και εισαγωγή Μάρθα Αποσκίτη, πρόλογος και δυο άρθρα του Στυλιανού Αλεξίου, Ηράκλειον 1996, σελ.35-36.

Στέργιος Σπανάκης, Έκθεση Franzesco Basilicata 1630 Μνημεία Κρητικής Ιστορίας, τομ. V, Ηράκλειο 1960.

Χαράλαμπος Γάσπαρης, Η γη και οι αγρότες στη μεσαιωνική Κρήτη, 13ος - 14ος αιώνα, Αθήνα 1997.

Χαράλαμος Γάσπαρης, Catastici Feudorum Crete. Catasticum Chanee. 1314-1396, Αθήνα 2008