Η θέση Κατσίβελος βρίσκεται στις ανατολικές υπώρειες του λόφου Πυργί, ακρόπολης της αρχαίας Ελεύθερνας, κι εκτείνεται πάνω σε επάλληλα κλιμακωτά άνδηρα που συγκρατούνται από αναλημματικούς τοίχους. Έχουν αποκαλυφθεί ερείπια τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, θεμελιωμένης εν μέρει πάνω στα λείψανα ελληνιστικού ιερού που ήταν σε χρήση και κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους. Επίσης, έχουν ερευνηθεί μεγαρόσχημο οικοδόμημα των γεωμετρικών-αρχαϊκών χρόνων, τρεις ρωμαϊκές οικίες, ρωμαϊκό βαλανείο, οδικό δίκτυο, και μεγάλων διαστάσεων δημόσιο οικοδόμημα, πιθανώς των ελληνιστικών χρόνων, που χρησιμοποιήθηκε και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

Ένα από τα πιο αξιόλογα οικοδομήματα του χώρου αποτελεί το μνημειώδες σε μέγεθος, μορφή και δόμηση λουτρικό συγκρότημα των ρωμαϊκών χρόνων, που τροφοδοτούνταν με νερό από σύστημα τεσσάρων τουλάχιστον καμαροσκέπαστων υδατοδεξαμενών με κλιμακωτή διάταξη. Το κτίριο ήταν ορθογώνιας κάτοψης και με απόλυτα κανονική διάταξη των χώρων του, ενώ στο μέσο δέσποζε μεγάλος ορθογώνιος χώρος με ιδιαίτερα επιμελημένη πλακόστρωση. Κατά μήκος της Ν πλευράς του κεντρικού πλακόστρωτου χώρου υπήρχε σειρά τριών δωματίων, εκ των οποίων τα δύο ήταν υπόκαυστα και το τρίτο δεξαμενή ψυχρού ύδατος (frigidarium). Και οι τέσσερις χώροι ήταν στεγασμένοι με καμάρες κατασκευασμένες από μεγάλες ασβεστολιθικές λιθοπλίνθους, κυρτές εσωτερικά και κοίλες εξωτερικά. Κατά μήκος της Β πλευράς του κεντρικού πλακόστρωτου διακρίνεται σειρά βοηθητικών χώρων, ενώ ένα εντυπωσιακό σε μέγεθος και διατήρηση κλιμακοστάσιο συνέδεε το αίθριο του οικοδομήματος με τον κεντρικό Α δρόμο της πόλης. Στο κτίριο βρέθηκε, επίσης, μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων, που επιβεβαιώνουν τον επίσημο χαρακτήρα του: μεγάλες ποσότητες κεραμικής, νομίσματα, οστέινα, μεταλλικά και άλλα αντικείμενα, καθώς και αξιόλογα γλυπτά, ανάμεσά τους μαρμάρινο άγαλμα Πανός και μαρμάρινο άγαλμα Αφροδίτης.

Στο μεγάλο άνδηρο που εκτείνεται ανάμεσα στο ρωμαϊκό βαλανείο και την παλαιοχριστιανική βασιλική, έχουν ανασκαφεί δύο μεγάλες ρωμαϊκές οικίες. Η πρώτη (Οικία 1) αποτελείται από πρόπυλο (fauces), ευρύχωρη στοά (atrium) σχήματος Π που περιβάλλει μικρό υπαίθριο χώρο, βοηθητικά δωμάτια που έφεραν και δεύτερο όροφο, περιστύλιο ιδιαίτερα μεγάλων διαστάσεων , με αίθριο στο οποίο πιθανώς υπήρχε μια κατεστραμμένη σήμερα πισίνα, και τέλος ένα ευρύχωρο δωμάτιο που πιθανώς συνιστούσε χώρο συνεστιάσεων (tablinum). Τα υλικά κατάλοιπα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μία αστική έπαυλη (villa urbana), ενδιαίτημα μιας οικονομικά, και πιθανώς και πολιτικά, ισχυρής οικογένειας της Ελεύθερνας των Ρωμαϊκών Αυτοκρατορικών χρόνων. Ως προς τη μορφολογία της κάτοψης και τη διάρθρωση των χώρων μπορεί να συγκριθεί με την οικία Ω του Άρειου Πάγου των Αθηνών, τη λεγόμενη οικία του Νέρωνος στην Ολυμπία, καθώς και με πολλές αστικές επαύλεις της Πομπηίας. Η έπαυλη χρησιμοποιήθηκε χωρίς διακοπή τουλάχιστον από τον 1ο έως τα τέλη του 3ου αι. μ.Χ., ενώ μεταξύ 360-370 μ.Χ. καταστράφηκε βίαια από σεισμό, που είχε ως συνέπεια την πρόκληση πυρκαγιάς. Η δεύτερη (Οικία 2) αποτελείται από δύο πτέρυγες με πολλά δωμάτια η καθεμία, οι οποίες βρίσκονται σχεδόν συμμετρικά τοποθετημένες στα Ν και στα Β ενός μεγάλου ορθογώνιου αιθρίου. Διακρίνονται με σαφήνεια δύο οικοδομικές φάσεις του συγκροτήματος, που εγκαταλείφτηκε οριστικά την ίδια περίοδο με την Οικία 1.


Στο Β τμήμα του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται μικρό ρωμαϊκό λουτρό, με δύο υπόκαυστα που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με αεραγωγό. Το συγκρότημα περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις οικοδομικές φάσεις, από τον 2ο έως τον 6ο-7ο αι. μ.Χ. Σε επαφή με τη Δ αψιδωτή πλευρά των δύο υπόκαυστων αιθουσών βρισκόταν σειρά τριών, μεταγενέστερων χρονικά, δωματίων άγνωστης χρήσης. Σε επαφή με τη Β πλευρά του βαλανείου αποκαλύφθηκε συγκρότημα δωματίων, που ανήκει σε κατοικία και σε προέκταση του βαλανείου. Η εγκατάλειψη της οικίας οφείλεται, σύμφωνα με τις ενδείξεις, στο σεισμό του 365 μ.Χ.

Το προς Α όριο της συνοικίας αποτελούσε ένας ευρύς δρόμος με σωζόμενη κατά τόπους πλακόστρωση και κατεύθυνση ΒΑ-ΒΔ. Από τον υπόνομο, που βρίσκεται στο μέσο του δρόμου, προέρχεται μεγάλος αριθμός χάλκινων νομισμάτων –κυρίως ρωμαϊκών σηστέρσιων–, καθώς και πήλινων, οστέινων και μεταλλικών αντικειμένων. Ο υπόνομος φαίνεται ότι αποφράχτηκε κι έπαυσε να λειτουργεί από τα τέλη του 3ου αι. μ.Χ. κι εξής. Ο ίδιος δρόμος εξακολούθησε να χρησιμοποιείται χωρίς υπόνομο έως το τέλος της Πρωτοβυζαντινής περιόδου, ενώ ένας δεύτερος δρόμος διασταυρωνόταν κάθετα με τον παραπάνω κεντρικό άξονα, αμέσως Δ από την είσοδο της βασιλικής και κατευθυνόταν Β.

Τέλος, αρχιτεκτονικά και υλικά κατάλοιπα της Μινωικής και της Γεωμετρικής-Αρχαϊκής περιόδου βρέθηκαν στα κατώτερα στρώματα του μεγάλου λουτρικού συγκροτήματος και της Οικίας 2, κάτω από τη θεμελίωση της πρώτης φάσης του μικρού βαλανείου, στο Β τμήμα του χώρου 39, σε βαθύτερο στρώμα κάτω από τον αποχετευτικό αγωγό του Β δρόμου, καθώς και σε διάφορους χώρους της Οικίας 1.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π., "Η πόλη: Ανατολικός ανασκαφικός τομέας Ι", Σταμπολίδης Ν., Ελεύθερνα: Πόλη, Ακρόπολη, Νεκρόπολη, Αθήνα, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, 2004, 46-80.    

ΘΕΜΕΛΗΣ Π., Αρχαία Ελεύθερνα, μετ. 960214033Χ, Αθήνα, 2002.

THEMELIS P., "Eleutherna", MYERS J.W., MYERS E.E., GADOGAN G., The Aerial Atlas of Ancient Crete, Berkeley, University of California Press, 1992, 91 - 95.

DOUBLET G., "Inscriptions de Crète", BCH 13 (1973), 47-77.

ÉCOLE FRANÇAISE, "Chronique des fouilles et découvertes archéologiques en Grèce en 1956", BCH 81 (1957), 618.

TOUCHAIS G., "Chronique des fouilles et découvertes archéologiques en Grèce en 1995", BCH 120 C (1996), 1340.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π., ΚΑΛΠΑΞΗΣ Θ., ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ Ν., "Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1987, 1. Προϊστορικές και Κλασικές Αρχαιότητες, Ν. Ρεθύμνου-Επαρχία Μυλοποτάμου, Ελεύθερνα", Κρητική Εστία 2 (1988), 298-305.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π., ΚΑΛΠΑΞΗΣ Θ., ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ Ν., "Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1988, 1. Προϊστορικές και Κλασικές Αρχαιότητες, Νομός Ρεθύμνου, Επαρχία Μυλοποτάμου, Ελεύθερνα", Κρητική Εστία 3 (1989-90), 266-273.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π., ΚΑΛΠΑΞΗΣ Θ., ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ Ν., "Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1989-91, Νομός Ρεθύμνου, Επαρχία Μυλοποτάμου, Ελεύθερνα", Κρητική Εστία 4 (1991-3), 247-63.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π. Γ., ΚΑΛΠΑΞΗΣ Θ, ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ Ν.Χ., "Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1992-94, Νομός Ρεθύμνης, Επαρχία Μυλοποτάμου, Ελεύθερνα", Κρητική Εστία 5 (1994-96) 267-290.

ΣΤΡΑΤΙΔΑΚΗΣ, Χ. Κ., "Αρχαιολογικές θέσεις στο νομό Ρεθύμνης (Α' Μέρος)", Κρητολογικά Γράμματα 10 (1995), 119-120.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π., "Ελεύθερνα. Οι αρχαιότητες ως πρόκληση για ανάπτυξη", Κρητολογικά Γράμματα 18 (2002/2003), 9-18.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π.Γ., ΚΑΛΠΑΞΗΣ Θ., ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ Ν. ΧΡ., "Αρχαιολογικές Ειδήσεις 1995-1997, Νομός Ρεθύμνης, Επαρχία Μυλοποτάμου, Ελεύθερνα", Κρητική Εστία 8 (2000-2001) 305-312.

ΘΕΜΕΛΗΣ Π.Γ., "Αρχαιολογικές Ειδήσεις, Νομός Ρεθύμνης, Επαρχία Μυλοποτάμου, Ελεύθερνα", Κρητική Εστία 9 (2002), 275-292.

HOOD S., WARREN P., CADOGAN G., "Travels in Crete, 1962", BSA 59 (1964), 69.