Βρύση του Χανιαλί

Η κρήνη που βρίσκεται στην εξωτερική πύλη του Αγίου Γεωργίου κατασκευάστηκε το 1709 από τον ντεφτερντάρ της Κρήτης Ελχάτζ ή Χατζή Αλή Εφέντη της οικογένειας των Χανιαλήδων, [προσωνύμιο που μάλλον δηλώνει καταγωγή από τα Χανιά “Χάνιαλης” (Σταυρινίδης  Γ', 1978, σ. 281-282, υποσ. 1)]. Η κρήνη βρισκόταν αρχικά στην οδό Ζωγράφου, στο κονάκι του Χανιαλή. Η πρόσοψή της αποσπάστηκε και μεταφέρθηκε στη σημερινή θέση της (Κανάκη σ. 409). Πρόκειται για ορθογώνια κατασκευή στην οποία ανοίγεται φαρδιά τοξωτή εσοχή. Είναι χτισμένη σε ισόδομο σύστημα και φέρει λιτή ανάγλυφη διακόσμηση. Εντός του τόξου βρίσκεται η πλάκα του κρουνού, πάω από αυτή εσοχή, ίσως για την τοποθέτηση κυπέλλου και πιο πάνω οθωμανική επιγραφή αρκετά φθαρμένη. Ορθογώνια μονόλιθη λεκάνη κοσμείται με ρόδακα ανάμεσα σε κυπαρίσια (Κανάκη 2008, σ. 409).

 Η επιγραφή σήμερα έχει υποστεί μεγάλη φθορά και δεν διαβάζεται μετά τον πρώτο στίχο, ο οποίος αναφέρει τα εξής: "Barek Allah işbu çeşme-i senghârâdir veli / Ab hayvan [?] gibi zulmetden [?] zuhûr etdi deli" ("Ας είναι ευλογημένος ο Θεός. Αυτή η μαρμάρινη κρήνη είναι άγια. Το νερό ξεπήδησε από το σκοτάδι σα ζώο τρελό (;)"). Στο τέλος διακρίνεται το όνομα του Χατζή Αλή, αλλά όχι η ημερομηνία.

Η κρήνη αναφέρεται επίσης στον κατάλογο των εγκαταστάσεων που υδροδοτούνταν με τρεχούμενο νερό του έτους 1722, στο κατάστιχο του καδή του Χάνδακα. Σημειώνεται πως υδροδοτούνταν με δύο μασούρες νερό (Σταυρινίδης Δ' 1984, σ. 119-121, αρ. 2070Α, σ. 120).

βλ. και digital crete: Στα χρόνια των Οθωμανών.

Στέργιος Σπανάκης, Η ύδρευση του Ηρακλείου, 828-1939, Ηράκλειο, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος-Τμήμα Ανατολικής Κρήτης, 1981, σελ. 98.

Νικόλαος Σταυρινίδης, Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων αφορώντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, Γ': Έγγραφα της περιόδου ετών 1694-1715 (Εγίρας 1105-1127), Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 1978, σελ. 281-282, υποσ. 1.

Νικόλαος Σταυρινίδης, Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων αφορώντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, Δ': Έγγραφα της περιόδου ετών 1715-1752 (Εγίρας 1127-1165), Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 1984, σελ.119-121.

Μιχάλης Πατεράκης, Κρήνες και κάστρα της Κρήτης, 2 τ., Ηράκλειο, Σφακιανός, 1990, Α', σελ. 174.

Ελένη Κανάκη, "Κρήνη Χανιαλή", στο Έρση Μπρούσκαρη (επιμ.), Η οθωμανική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα,  ΥΠΠΟ Διεύθυνση Βυζαντινλων και Ματαβυζαντινών αρχαιοτήτων 2008, σ.  409