Ασμαλί χαμάμ στο Χάνδακα

Το χαμάμ ιδρύθηκε αμέσως μετά την οθωμανική κατάκτηση του Χάνδακα με την μετατροπή σε λουτρό της η εκκλησία της Κεράς της Πισωτειχιώτισσας μετατράπηκε σε χαμάμ (Σταυρινίδης Ε', 1985 σ. 239-242, υποσ. 22).

27 Ζιλκαντέ 1131 / 10 Οκτωβρίου 1719: στην καταγραφή κρηνών, τζαμιών και άλλων ιδρυμάτων στα οποία διοχετεύεται νερό, σημειώνεται το Ασμαλή Χαμάμ, στο οποίο διοχετευόταν μια μασούρα νερό και ξεχωριστά η κρήνη κοντά στο Ασμαλή Χαμάμ στην οποία και διοχετεύονταν δύο μασούρες νερό. (Σταυρινίδης,  Δ' 1984, σ. 48-51, αρ. 1974Β'.)

1 Cemaziyelevvel 1178 / 27 Οκτωβρίου 1764: στην καταγραφή κρηνών, τζαμιών και άλλων ιδρυμάτων στα οποία διοχετεύεται νερό, σημειώνεται το Ασμαλί χαμάμ, στο οποίο διοχετεύονταν δυόμιση μασούρες νερό.  (Σταυρινίδης  Ε', 1985, σ. 239-242, αρ. 2816).

 Το χαμάμ βρισκόταν κοντα στο τζαμί του σουλτάνου Μεχμέτ Δ'. Στην ίδια περιοχή, κοντά στο τζαμί του σουλτάνου Μεχμέτ Δ΄, βρισκόταν, σύμφωνα με τον Εβλιά Τσελεμπί, το Τζαμτζί χαμαμί (Camcı Hammamı: χαμάμ του υαλουργού), το οποίο είχε χτιστεί βιαστικά και ήταν μικρό. Υδρευόταν από δική του πηγή. (Evliya Çelebi, τ. 8, σ. 228). Ίσως λοιπόν να πρόκειται για το ίδιο, το Ασμαλί χαμάμ.

Μια ακόμα αναφορά σε χαμάμ κοντά στο σουλτανικό τζαμί καταγράφεται το 1761 (23 Ρεμπή ΙΙ 1082 / 29 Αυγούστου 1671), όταν ένας αξιωματικός (οντάμπασι) των γενιτσάρων και ο υπηρέτης του χαμάμ τραυματίστηκαν όταν υποχώρησε το δάπεδο του δωματίου στο οποίο βρίσκονταν και έπεσαν μέσα στο λουτρό, σε βάθος περίπου οκτώ πήχεων. Το χαμάμ άνηκε στον Αλή Μπεσέ, γιο του Αμπντουλλάχ. (Καραντζίκου, Φωτεινού 2003, σ. 46, αρ. 86).

Το κτίριο κατεδαφίστηκε λίγα χρόνια πριν από το 1976. (Καραντζίκου 1999, σ. 9).

Βλ.και digital crete: Στα χρόνια των Οθωμανών.

Νικόλαος Σταυρινίδης, Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων αφορώντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, E': Έγγραφα της περιόδου ετών 1752-1765 (Εγίρας 1165-1179), Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 1985, σ. 239-242, υποσ. 22.

Νικόλαος Σταυρινίδης, Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων αφορώντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, Α': Έγγραφα της περιόδου ετών 1657-1672 (Εγίρας 1067-1082), Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 1976, σ. 11.

Ελένη Καραντζίκου, Οι συνοικίες του τουρκοκρατούμενου Χάνδακα (1670-1673), αδημοσίευτη διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο, Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας, 1999, σ. 9.

Ζαχαρίας Πρακτικίδης, Χωρογραφία της Κρήτης, συνταχθείσα τω 1818, Ηράκλειο, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος-Τμήμα Ανατολικής Κρήτης, 1983 (επανέκδοση), σ. , υποσ. 60.

Ελένη Καραντζίκου και Πηνελόπη Φωτεινού, Ιεροδικείο Ηρακλείου: Τρίτος Κώδικας (1669/73 - 1750/67), επιμ. Ελισάβετ Α. Ζαχαριάδου, Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 2003, σ. 46.

Νικόλαος Σταυρινίδης, Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων αφορώντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, Δ': Έγγραφα της περιόδου ετών 1715-1752 (Εγίρας 1127-1165), Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 1984, σ. 48-51.

Evliya Çelebi, Evliya Çelebi seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu - Dizini, επιμ. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankoff, 10 τ., Κωνσταντινούπολη, Yapı Kredi Yayınları, 2003, τ. 8, σ. 228.