Τοπλού Χαμάμ στο Χάνδακα

28 Ζιλκαντέ 1083 /17 Μαρτίου 1673. Ο βεζίρης Ιμπραήμ Πασάς ζητά να κοστολογηθεί το  χαμάμ που έχτισε στην οικία του Ανδρέα Μηλιώτη, πρώτου γραμματικού του διοικητή της Κρήτης (kapı yazıcısı), κοντά στο Σάραι (στην έδρα δηλαδή του Οθωμανού διοικητή της Κρήτης) του Αχμέτ Αγά.  Το χαμάμ περιλάμβανε ένα αποδυτήριο (camekan), ένα ισόγειο δωμάτιο, μια αίθουσα υποδοχής (sofa), ξύλινο διαχωριστικό, ξύλινη σκεπή, αποχωρητήριο και αυλή. Το ελάχιστο συνολικό κόστος της δόμησης του υπολογίστηκε σε 15.246 άσπρα. Ο Σταυρινίδης το ταυτίζει με το Τοπλού χαμάμ (Toplu Hammam: "Καθαρό Λουτρό"), το οποίο βρισκόταν κοντά στην παλιά Νομαρχία, σήμερα πάρκο Θεοτοκόπουλου. (Σταυρινίδης 1976, Β', σ. 105, αρ. 687, Αϊβαλή, 2010 κ.ά., σ. 326, αρ. 528).

1 Cemaziyelevvel 1178 / 27 Οκτωβρίου 1764: στην καταγραφή κρηνών, τζαμιών και άλλων ιδρυμάτων στα οποία διοχετεύεται νερό, σημειώνεται το χαμάμ του Κασάπ Σείτ Μεχμετ, στο οποίο διοχετεύεται μαι μασούρα νερό. Ο Σταυρινίδης υποθέτει ότι πρόκειται για το Τοπλού. (Σταυρινίδης, 1985, Ε', σ. 239-242, αρ. 2816, υποσ. 18).

Το Τοπλού χαμάμ πωλήθηκε μετά το 1924 από την Εθνική Τράπεζα ως ανταλλάξιμη περιουσία και σήμερα αποτελεί ιδιωτική κατοικία. Το 1985 αποτελούσε ιδιοκτησία των κληρονόμων Περδικογιάννη. (Σταυρινίδης Β΄, 1975, σ. 105, υποσ. 1).

Βλ.και digital crete: Στα χρόνια των Οθωμανών.

Ευαγγελία Φραγκάκι, "Τα Χαμάμια του Μεγάλου Κάστρου, προέλευσις και λειτουργία των" Αμάλθεια, 30 (1977) σ.10.

Ελένη Καραντζίκου, Οι συνοικίες του τουρκοκρατούμενου Χάνδακα (1670-1673), αδημοσίευτη διπλωματική εργασία, Ρέθυμνο, Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας, 1999, σ. 34-35.

Ζαχαρίας Πρακτικίδης, Χωρογραφία της Κρήτης, συνταχθείσα τω 1818, Ηράκλειο, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος-Τμήμα Ανατολικής Κρήτης, 1983 (επανέκδοση), σ. 41, υποσ. 60.

Γκιουλσούν Αϊβαλή, Φωτεινή Χαιρέτη, Πηνελόπη Φωτεινού και Μαρίνος Σαρηγιάννης, Ιεροδικείο Ηρακλείου. Τέταρτος κώδικας, 1672/74. Μέρος Α΄, επιμ. Ελισάβετ Α. Ζαχαριάδου, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2010, σ. 326, αρ. 528, και 653-654.

Νικόλαος Σ. Σταυρινίδης, Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων αφορώντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, 5 τόμοι, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, Ηράκλειο 1975-1985, τ. Β΄, αρ. 687, σ. 105.