Ιεράπετρα

Λιγοστά είναι τα υλικά κατάλοιπα και οι μαρτυρίες για την υδροδότηση της Ιεράπετρας.

Κρήνη Αγίου Σπυρίδωνα: Kοντά στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στην ομώνυμη συνοικία σώζεται κρήνη η οποία πιθανά ταυτίζεται με κρήνη που αναφέρεται σε έγγραφα του 17ου αιώνα. Συγκεκριμένα σε καταχώρηση του έτους 1692 στο κατάστιχο του καδή του Χάνδακα καταγράφεται η κατασκευή κρήνης στη συνοικία του Αγίου Σπυρίδωνα από τον el-Hac Mustafa, γιο του Yusuf, κάτοικο Ιεράπετρας. Ο Mustafa είχε επίσης φροντίσει για την κατασκευή του υδαταγωγού που έφερνε το νερό από τη θέση Κουρούχη. Το 1694, ο ιδρυτής δώρισε την κρήνη στον el-Hac Fındık Mehmed Paşa (Σταυρινίδης Β', 1976 σ. 418-419). Η κρήνη αναφέρεται στο αφιερωτήριο του Mehmed Paşa του έτους 1694, σύμφωνα με το οποίο είχε δωρηθεί στον ίδιο από τον Küpeli el-Hac Mustafa (Σταυρινίδης Γ΄, 1978, σ. 122-130). Ο Σταυρινίδης ταυτίζει την κρήνη με κρήνη που διατηρείται στη συνοικία του Αγίου Σπυρίδωνα, αν και αυτή φέρει επιγραφή με μεταγενέστερη χρονολογία (Digital Crete: Στα χρόνια των Οθωμανών).

Κρήνη του τζαμιού της Ιεράπετρας: Η κρήνη αυτή είναι περίκεντρη, οκταγωνική και στεγάζεται με θόλο. Οι γωνίες της κάθε πλευράς ορίζονται από ημικίονες που φέρουν κιονόκρανα κοσμημένα με φύλλα, άνθη και καρπούς Στις πλευρές ανοίγονται φλογόσχημα παράθυρα. Στην κορυφή ενός παραθύρου προβάλλει η κυκλικού σχήματος οθωμανική επιγραφή που αναφέρει τον κτήτορα και τη χρονολογία κατασκευής της κρήνης. Σε ελληνική μετάφραση έχει αποδοθεί ως εξής: «Ο ιδρυτής φιλανθρωπικών και αγαθοεργών καθιδρυμάτων Makaronaki Ali, ευεργέτης με τη χάρη του Θεού. 7 Ρετζέπ έτος 1289 (10 Σεπτεμβρίου 1872)». Το νερό διοχετευόταν στην κρήνη με κεραμικό αγωγό. Η κρήνη έχει αποκατασταθεί με τη φροντίδα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (Μουντράκη – Λεγάκης 2010, σ. 264-175· Digital Crete: Στα χρόνια των Οθωμανών).

Σε συλλογική αίτηση με ημερομηνία 3 Φεβρουαρίου 1861  ζητείται να ακυρωθεί η πώληση βακουφικών ακινήτων αφιερωμένων στην παροχή νερού στην Ιεράπετρα στην οποία είχε προβεί έξι χρόνια νωρίτερα ο τότε διευθυντής βακουφιών Κρήτης Hacı İsmail Bey (BOA, A.}DVN. 160/93, Η-22-07-1277).