Κρήνη του τζαμιού της βαλιντέ σουλτάν Τουρχάν Χαντιτζέ

Η καθαρτήρια κρήνη του τζαμιού της Βαλιντέ Σουλτάν κατασκευάστηκε το 1672. Μέχρι τότε ως καθαρτήρια κρήνη λειτουργούσε η βενετική κρήνη Bembo.

Σύμφωνα με καταχώρηση στο κατάστιχο του καδή του Χάνδακα με ημερομηνία 22 Νοεμβρίου 1672, ο μουτεβελής του τζαμιού ζήτησε από τον διοικητή της Κρήτης αγιάνη Μεχμέτ Εφέντη να κατασκευάσει καθαρτήρια κρήνη και αυτός ( ο διοικητής ) ανέλαβε το κόστος της κατασκευής, το οποίο έφτασε τα 200.590 ή 200.490 άσπρα. Στο έγγραφο καταγράφονται τα υλικά και το κόστος τους  και  έτσι μπορούμε να σχηματίσουμε μια εικόνα για την μορφή της κρήνης. Είχε 19 κρουνούς, 10 μαρμάρνους κίονες, 12 σιδερένια κιγκλιδώματα διαστάσεων 24 πήχεων. Ο δίαυλος του νερού είχε μήκος 374 πήχεων.  (Σταυρινίδης Β΄ 1986, σ. 94, αρ. 663. Αϊβαλή κ.α.2010, σ. 222, αρ. 345). Φαίνεται πως ήταν μια μεγάλων διαστάσεων κρήνη.

Η κρήνη αυτή δεν σώζεται. Στην πλατεία Κορνάρου όμως υπάρχει άλλη οθωμανική κρήνη, η οποία κατασκευάστηκε το 1776 με την οποία συχνά συγχέονται. 

Γκιουλσούν Αϊβαλή, Φωτεινή Χαιρέτη, Πηνελόπη Φωτεινού, Μαρίνος Σαρηγιάννης, Ιεροδικείο Ηρακλείου: Τέταρτος Κώδικας, Μέρος Α΄ (1672-1674), επιμ. Ελισάβετ Α. Ζαχαριάδου, Ηράκλειο, Βικελαία Δηµοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 2010, σ. 222-223, αρ. 345.

Νικόλαος Σταυρινίδης, Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων αφορώντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, Β': Έγγραφα της περιόδου ετών 1672-1694 (Εγίρας 1083-1105), Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 1986, σ. 94, αρ. 663.

Ismail Bıçakçı, Yunanistan'da Türk mimarî eserleri, Κωνσταντινούπολη, İslâm Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı, 2003, σ. 113.

Nusret Çam, Yunanistan'daki Türk eserleri / Turkish Monuments in Greece, Άγκυρα, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000, σ. 59-60.